Напишавте на Фејсбук многу емотивен статус за, пред неколку дена, починатиот митрополит Кирил. Што Ви значеше лично Вам и кои ќе бидат најсилните спомени што ќе останат во Вас за него?

И јас сум ресенчанец, односно преспанец, како и блажено упокоениот владика, а во нашиот крај со децении живее меѓу народот приказната за авторитетот на дедо Кирил. Пред се’, тоа дека беше поборник за македонштината, за Преспа и за црквата, воопшто. Така, од најрана возраст развивав почит за неговата личност, која се потврди и уште повеќе се зголеми кога добив можност лично да го запознаам. Тој ми помогна многу при моето доаѓање на студии во Скопје, запишувањето на Богословскиот факултет, сместувањето во студентскиот дом и прилагодувањето во новата средина. По одреден број години, дојдов во ситуација да сум според статусот рамен на него и да работиме заедно на Нивата господова, што го доживував како голема чест и привилегија. При секое мое враќање од патувањата, уште во првиот или вториот ден, го посетував на кафе-муабет, го информирав и го прашував за совети. Поради сето тоа ми се навратија многу сеќавања кога ја слушнав тажната вест, и во тој момент сакав да го споделам со моите пријатели тоа што го чувствувам. Ќе ми недостига мене, а сигурно ќе и’ недостига многу и на црквата. Беше историска личност, која оставила длабок белег, не само во Кумановско-полошката епархија, туку и низ дијаспората, каде служеше во помладите години. Митрополитскиот стаж на дедо Кирил почна во време на социјалистичкото уредување, односно тој припаѓаше на генерација, која функционирала и пред осамостојувањето на Македонија и уште во тој период имаше одличен контакт, како со обичниот народ, така и со луѓето кои беа на значајни позиции, особено во стопанството и во образованието. Знаеше да оствари вистинска комуникација со голем број директори, професори, уметници, раководители..., и да ги привлече кон црквата, за да и’ помогнат колку што можат, материјално или морално. Тоа продолжи се’ до неговата смрт. Имаше огромен број пријатели во сите општествени слоеви и од лично искуство знам дека сите тие беа среќни ако можат да се најдат во друштво со владиката и да ги слушнат неговите размислувања, барања и потреби. На тој начин беше овозможено градењето или обновата на многу црковни храмови во земјата и надвор. Токму затоа толку силна тага провејува низ сите нас во МПЦ, и низ целиот македонски народ.

Каков беше неговиот став за улогата на црквата во овој момент, за односот кон луѓето, кон верниците? Беше ли незадоволен од тоа што се случува во последниве години?

Не би го нарекол тоа незадоволство, ни секако дека и кај него постоеше свест оти полека назадуваме на пастирски план. До последниот момент се трудеше да ја промени таа тенденција, и да ги насочи работите кон тоа народот да гледа најсветол пример во црквата. Редовно служеше и често го сведочеше меѓу луѓето словото христово, особено во регионот на Тетово, Гостивар и Куманово.

Што Ви зборуваше за 60-тите години, кога се донесени исклучително важни одлуки, вклучувајќи ја и таа за осамостојување на Македонската православна црква? Тој беше последниот жив потписник на актот за автокефалност.

Со многу радост се сеќаваше на тие моменти, особено што бил повикан да го подмлади Синодот. Дедо Кирил е најмладиот од сите потписници на афтокефалноста, и благодарение на неговото активирање, црквата доби нов елан, нова енергија, нова сила. Затоа беше голем поборник за редовно примање млад кадар во Синодот. Инаку, зборуваше со голема почит за сите потписници на актот, особено на првиот архиепископ на МПЦ, господин господин Доситеј, како човек кој си ја сакал и направил многу за црквата. Знаеше мошне прецизно и пластично да ги пренесе ликовите на сите негови соучесници во тој историски момент, за да ни биде тоа урнек како треба да работи и да се однесува еден духовен пастир, како да допре до народот и да ја надградува црквата, без разлика во кое време живее.

Меѓутоа, постои впечаток дека врвот на МПЦ денес е повеќе заинтересиран да биде близок до власта, отколку до народот. Како некои од велокодостоинствениците да не ги интересира каква реакција ќе предизвика нивната изјава кај обичниот човек, ако е во корелација со некоја политичка структура.

Црквата мора да биде натпартиска, па дури и кога некоја партија јасно се декларира како демохристијанска. Ни социјалистичките, социјалдемократските или либералните партии, не смее да се сметаат за некаков спротивен табор, затоа што имаат одредени ставови, кои не кореспондираат со црковното учење. И во тие партии членуваат луѓе, кои припаѓаат на нашата вера и за кои знам со сигурност дека се искрени и посветени христијани. Впечатокот за кој прашувате можеби произлегува од тоа што за одредени прашања сме прозвани да изнесеме став, кој понекогаш се совпаѓа со политиките на моментно владејачката партија. Но, тоа нема врска секогаш со некаква политичка блискост, туку со каноните на православната црква. Ние не сме противници на абортусот затоа што некоја партија сака да донесе одреден закон, туку зашто нашите канони опоменуваат и укажуваат дека е тој чедоморство, односно прекинување на зачнат живот.

Сепак, дали во МПЦ е напуштена борбата за верници? Колку на владиките им е важно дали се полни храмовите, и ако тоа (полни храмови) се случува само за Велигден?

Не може да стане збор за незаинтересираност на црковниот клер, но реално, владиците не можат да влијаат многу за полнење на храмовите. Од друга страна, секако дека можат и мораат индиректно да го прават тоа, со ангажирање квалитетно свештенство, кое ќе допре до народот. Исто така мора да се разбие тој стереотип, дека ние свештениците сме богата каста, незаинтересирана за контакти со базата. Фала му на Бога, има се’ повеќе млади свештеници, а и некои од постарите генерации, кои одлично ја извршуваат својата пастирка работа на терен. Посетуваат и запознаваат многу народ, најпрво градат човечки однос, што е неминовно, бидејќи ако луѓето не не’ почувствуваат дека сме еден од нив, тешко ќе се отворат и ќе пристапат за разговор или совет, а потоа и да доаѓаат во црква. Во секој случај, мисијата на црквата продолжува, без оглед на сите искушенија со кои сме или ќе бидеме соочени.

Црквата е, несомнено, важна. Таа не е обична невладина организација, и сигурно дека нејзините ставови мора да се слушаат со внимание. Сепак, не е држава. Каде е таа граница меѓу зачувување на секуларноста на општеството, и реалното значење на оваа институција, која ја почитуваат голем број луѓе?

Никогаш не постоела, ниту може да се постави остра линија, која ќе го ограничи преплетувањето на државата со црквата. И Христос не’ учи дека секоја власт е дадена од Бога, и затоа треба да се почитува. Немало период кога тие две биле строго поделени. Дури и во османлиско време постоела некој вид кохабитација, односно се давало слобода црквата да функционира и да ја врши својата мисија кон христијанскиот народ. Тоа вклучувало и произнесување ставови за одредени работи, барем одвреме навреме. Затоа, јас велам дека не постои толку секуларно општество кое ќе направи рез и ќе каже до каде ние смееме да изнесуваме мислење, а од каде не смееме. За прашањата кои се од морална природа ние сме должни постојано да опоменуваме и да советуваме. И во најсекуларната држава, црквата е најсилниот глас на разумот и сведок на моралот.

Во последниве денови сте многу актуелен и коментиран заради ставовите што ги изнесовте во врска со црквата „Свети Константин и Елена“, односно случувањата пред општина Центар, и поради малата полемика со владиката Агатангел. Се сметате себеси за опозиција во Синодот?

Апсолутно не. Во нашиот Синод постои усогласеност за многу прашања, а повременото разногласие во ставовите не треба да се сфаќа никако поинаку, освен како дебата, која излегла од просториите каде што обично дебатираме, и стигнала до јавноста. Мене ме радува што моите размислувања наидоа на одобрување кај голем дел од народот, и што можеби придонесуваат да се врати довербата во МПЦ. Но, јас секако не сум спротивставен на владиката Аганатгел, ниту на мнозинството во Синодот, за да се чувствувам како опозиција. Ние бевме заедно на вонредната седница по повод подготовките за официјалното упокојување на владиката Кирил, па поразговаравме и заклучивме дека нема потреба од лутење меѓу нас.

Ги споменавте случувањата во кои сте вклучени двајцата?

Да, заедничка констатација беше дека такви нешта не ни се потребни, и пожелно е да ги избегнуваме. Но, јас не мислам дека со оваа јавна полемика ние ја поделивме црквата. Напротив, дури сметам дека ја обединивме. Несомнено има луѓе кои го поддржуваат митрополитот Агатангел во неговите ставови, додека некои ме поддржуваат мене. А бидејќи, ние сме една црква, членови на ист Синод, работиме за исто добро, преку личностите на нас двајцата, МПЦ е можеби во овој момент најобединета.

Се плашите од евентуални последици за ставовите што ги изнесувате јавно?

Не, апсолутно не. Кој би можел да ми забележи затоа што апелирам на разумност?

За нас што сме надвор, ќе ни откриете како се услогласува став во Синодот, кога нема идентично мислење за некое прашање?

Со мнозинство гласови. До завчера бевме 13 членови, што ќе биде повторно по изборот на замена за дедо Кирил, и таквиот број овозможува да не дојде до застој во одлучувањето. Но, многу ретко се случува да имаме големо разногласие, па да мора да се решава со надгласување. Голем дел од одлуките поминуваат акламативно.

Му верувате на градоначалникот Андреј Жерновски кога вели дека нема намера да го стопира градењето на црката „Свети Констатнтин и Елена“?

Да, му верувам, иако лично никогаш го немам сретнато и не сум разговарал со него. Ако човек излезе во медиумите и пред целата јавност јасно каже дека ќе нема уривање или застој во градбата, немам причина да мислам оти ќе оди толку далеку да го погази зборот што го изрекол пред сите. Од друга страна, тоа не е само негова лична одлука, туку за неа треба да гласа мнозинстовото во Советот на општина Центар. Таму, најголем дел од советниците се од Социјалдемократскиот сојуз, а сегашниот лидер на СДСМ, Зоран Заев, е поддржувач и еден од главните донатори за изградба на црквата во Струмица. Познавајќи го лично, тешко ми е да поверувам дека ќе дозволи членови на неговата партија да гласаат за рушење на христијански храм. Тој и ми го потврди тоа во директен разговор. Ако сепак, се случи непосакуваното сценарио, некој да испрати булдожери на црквата, ќе бидам прв во живиот штит, кој ќе ја брани и нема да дозволи нејзино уривање.

Не ја загрижува ли црквата што премногу често луѓе кои се повикуваат на неа, применуваат насилство? Тоа го видовме со „Веритас“ во Скопје, а особено е присутно на геј-парадите во регинов и во Источна Европа. Обично, објаснувањето зошто нападнале некој хомосексуалец или профил на човек кој не им се допаѓа е: „затоа што сум христијанин“. Но, кое христијанство ги научило да тепаат некого? Не мислите дека не е доволно црквата само да се „огради од таквите појави“, туку дека мора сериозно да ги осуди и да се позанимава со нив, како со проблем?

Секако дека црквата е загрижена поради ваквите случувања. Ни една религија не проповеда насилство, дури и кога браниме нешто. Христос не’ учи дека треба да го свртиме другиот образ ако некој ни удрил шлаканица, а никако да возвраќаме. Она за што Вие прашувате не е вера, туку е верски фанатизам, кој се манифестира токму на тој начин - со сила, и без вистинско познавање на верата. Токму затоа, преку моите коментари, кои ме „актуелизираа“ деновиве, јас не се оградив од тие христијани, туку се посомневав во нивното искрена припадност кон верата и ги опоменав. Наша должност е да ги христијанизираме луѓето, а не да се оградуваме од нив. Сигурно сите уште се сеќавате на инцидентот од 2009 година, на плоштадот „Македонија“ требаше да бидат поставени темелите на црквата „Свети Константин и Елена“, но се случи директниот контакт на двете спротивставени групи. Јас во тоа време пишував колумни во весникот „Дневник“ и порачав дека ако се направи раздор меѓу македонскиот народ поради поставувањето камен-темелник на една црква, тогаш е подобро воопшто да ја немаме, зашто со кога ќе ја наполниме таа црква, ако народот ние поделен и не ја чувствува за своја. Еве, беше најден компромис со новата локација, и градбата отпочна и тече без никакви протести.

Зошто е христијанството толку конзервативно? Оче Пимен, сепак ова е 21. век, а не 1348 година година. Големата чума е одамна помината и работите се драстично променети.

Современиот човек, а особено оние со либерални сфаќања, мора да разберат дека црквата е заснована на догми, односно учења кои се утврдени еднаш засекогаш. Тоа е основното начело според кое се раководиме, и тука не може да има промени. Само затоа сме, како што велите Вие, конзервативни. Во времето на вселенските собори, кои се одржувале во првите седум-осум века од животот на црквата, се донесени канони, односно правила, кои треба да бидат универзални за сите христијани, и тие ни се патоказ, по кој се движиме и развиваме. На догматски план, никако не може да отстапиме и да се „модернизираме“. На канонски план, пак, некои работи се надминати и прилагодени со новото време. Од организациски, односно пастирски, аспект секогаш има можност за унапредување. Во секој случај, денешната црква не смее никако да се поврзува со средниот век, кога е осудувано секое напредно движење. Кај нас, во православието, се раководиме од принципот дека гревот го мразиме, но грешникот го сакаме. Токму затоа црквата треба да е најотворена токму за оние што грешат. Само преку активно учество во неа, тие може да се преобратат.

Многу контроверзи во последно време предизвика новиот закон за абортус, околу чие донесување се изјаснија и некои претставници на МПЦ. Не верувам дека било кој разумен може да рече дека е абортусот добра работа. Тезата „жени абортирајте слободно, тоа е ваше право“ звучи прилично неодговорно. Но, од друга страна, постојано да се повторува дека тој претставува убиство, е тотално анахроно. Не мислите така?

Видете, абортусот е теолошки издржано и потковано прашање, кое ние никако не може да го менуваме и да се согласиме до него. Тоа е став и учење на црквата, а се базира на тоа што уште во утробата на мајката се зачнува личност. Основа за тој став е сведоштвото од Библијата за средбата на Богородица, која во себе веќе го носела Христос, и на бремената мајка на свети Јован Крстител, Елисавета. Кога тие се доближиле една до друга, Светото писмо вели дека „радосно заиграл плодот во утробата на Богородица“, односно Исус и Јован Крстител се препознале иако биле само зачетоци. На тоа се темели догмата за зачнат живот, и ние стоиме цврсто на тој став.

Според едно американско истражување од минатата година, спроведено на глобален план, луѓето кои се декларирале за атеисти знаат повеќе за Библијата и за верата, отколку тие што се декларирале за верници. Како да се доближи верата до младите? Каква форма на веронаука е најсоодветна за ова време? Што е поважно за цркавата: да го знаеме христијанството или да кажуваме молитва пред јадење?

Во маченичкиот период на црквата, на нејзините почетоци, поважна била верата отколку знаењето. Многу луѓе го губеле животот зашто се декларирале за христијани, а немале речиси никакво теориско знаење за Светото писмо, догмите или за каноните. Но, денес, кога слободно може да ја изразуваме својата припадност на христијанската вера и имаме можност да научиме нешто повеќе, секако дека треба да го искористиме тоа. Традиционалната вера, без многу знаење, отвора опасност за верски фанатизам, кој го споменав пред малку. Дури и кога се намерите најискрени, може последиците да бидат лоши, зашто ќе се искористи во штетна функција за општеството, да направи вандализам, или дури верски конфликти. Војните на Балканот од пред 20-тина години светот ги третираше за верски, а колку ги водеа вистински верници, е сосема друго прашање. Што се однесува до начинот на кој треба да се предава веронауката, јас сум за интерактивна настава, особено со децата и младите. Тоа значи користење на интернетот и другите модерни наставни средства, па дури и на медиумите. На пример, екранизацијата на евангелието Христово, преку филмот „Исус од Назарет“ стигна до многу широк круг луѓе, од кои поголемиот дел не ја прочитале Библијата. Кога ја видоа приказната за Христос толку целосно, тоа ги натера да размислат и да побараат потврда за многу од темите во Светото писмо. Трагајќи по тоа да проверат колку се во филмот автентично прикажани настаните, кај голем дел од нив се разбуди желбата да се запознаат подлабоко со верата.

Дали сте за меѓурелигиска едукација: ние христијаните да учиме и за исламот, а муслиманите и за христијанството?

Секако. На нашиот Богословски факултет постои предмет апологетика, и преку него се запознаваме со основата на учењето во другите вероисповеди. Тоа е основата за меѓурелигиски дијалог, кој мора да е активен, зашто ако ние од верскиот клер немаме дијалог и разбирање, како би можеле да превенираме ескалација, на не дај Боже, некој верски судир? Покрај тоа, припадниците на другите религии се наши сожители и сограѓани, со кои не се исклучуваме во многу нешта, а особено во поглед на моралните учења, туку само може да се надополнуваме, како морална совест на општеството.

Кога Ве избраа за член на Синодот, имаше многу позитивни реакции, но кога набргу потоа Ве поставија за владика во Европската епархија, повеќето од коментарите беа: „младите и умерените ги праќаат надвор од земјата за да не им пречат овде“. Како е да се живее во Шведска и биде на чело на Европската епархија?

Беше предизвик да се застане на чело на епархијата што ја водам, бидејќи таа е најмлада од сите во МПЦ. Во првите години по распаѓањето на Југославија имаше силен наплив од верници, кои како да почувствуваа слобода, што разбуди голема желба за црквата кај многу наши луѓе од дијаспората. Но, подоцна ентузијазмот спласна, зашто се чинеше дека тешко ќе може да се изградат свои цркви во земјите каде што живеат. Со исклучок на неколку црковни општини, сето друго беше замрено во прилична мерка. Затоа, назначувањето за владика го сфатив како предизвик да се обидам да ја заживеам таа епархија. Денес, по седум-осум години работа, можам да констатирам со задоволство дека напорот се исплатеше. Поставени се нови градби, купени се локации, имаме закупи на цркви, ангажирани се поголем број свештеници... На 19 октомври ќе го осветиме нашиот нов храм во Малме, кој веќе е ставен во употреба, богослужиме во него и имаме редовен парохиски свештеник, кој е таму речиси три децении. Значи, функционираме сосема нормално, и доколку се укаже потреба да ја променам епархијата, со тешко срце ќе го направам тоа. Јас не мислам дека ние, помладите, од далечните епархии, сме тргнати настрана. И таму работиме со свој народ, а влијание одекнува до овде. Потврда дека имам влијание е ова враќање, и сите овие интервјуа и изјави за само неколку дена (се смее)

Не баш мал публицитет во овие неколку дена доби и Вашата торба, во некои медиуми погрешно претставена како ранец. Што Ви значи кубанското знаме на неа?